Wanneer de Wehrmacht ons land in mei 1940 binnenvalt, is Herman Mooij een zeventienjarige hulpmachinist die is geboren en getogen in Harderwijk. In het vierde bezettingsjaar gaat Mooij een verzetsblad verspreiden waarvan het eerste nummer kort voor zijn twintigste verjaardag is verschenen. Eind januari 1943, ter gelegenheid van de pas geboren prinses Margriet, ziet de Oranjebode het licht. Het blad is uitgegeven door de verspreidersgroep rond Wim Speelman, die juist heeft gebroken met het verzetsblad Vrij Nederland.

Verspreider van Trouw
Een paar weken later, midden februari 1943, geeft de groep-Speelman een tweede nummer, nu onder de titel Trouw. Herman Mooij wordt, samen met zijn drie jaar oudere broer Theo, hoofdverspreider van het blad in de provincie Overijssel. Mooij doet meer dan alleen Trouw aan de man brengen. Eind juli 1943 neemt hij deel aan de nogal wat ophef veroorzakende overval op het distributiekantoor van Hellendoorn. Trouw-verspreider Piet Fleurke is ook bij de overval betrokken.

Gearresteerd in Nijmegen
Eind september 1943 lopen op het Stationsplein in Utrecht drie leidende verspreiders van Trouw in de val: Kees Streef en de neven Arie en Eike Speelman, die weer achterneven van Wim Speelman zijn. De drie proberen te ontsnappen. Arie Speelman ontkomt, maar zijn neef Eike en Kees Streef worden door kogels gestuit. Ten einde aan de weet te komen waar beiden worden vastgehouden, probeert Mooij begin oktober 1943 inlichtingen in te winnen bij een ‘goede’ inspecteur van politie in Nijmegen. De man blijkt te zijn overgeplaatst. Mooij treft zijn opvolger, die ‘fout’ is en hem inrekent. Weldra blijkt zijn relatie met de vastzittende Trouw-verspreiders Streef en Eike Speelman.

Gefusilleerd in Vught
Mooij belandt in de SD-Polizeigefängnis in Haaren, waar hij in de maanden die volgen het contingent Trouw-gevangenen gestadig ziet groeien. Uiteindelijk heeft de SD vierentwintig verspreiders en vijftien drukkers in handen, die eind juli 1944 naar Kamp Vught worden overgebracht. De verspreiders staan er 5 augustus voor de rechter en worden ter dood veroordeeld. Aan drieëntwintig van hen wordt het vonnis voltrokken. Zes worden op 9 augustus gefusilleerd, de andere zeventien de dag erop. Herman Mooij staat op de tiende augustus, bij het vallen van de dag, voor het executiepeloton.

Bronnen:

• Onderzoek en tekst: Peter Bak
• archief Trouw, Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) van de Vrije Universiteit
• Sterbebuch 1944
• Erelijst van gevallenen 1940-1945
• Bewogen jaren : Zwolle in de Tweede Wereldoorlog / Kees Ribbens. – Zwolle : Waanders, 1995.
• De Illegalen : Illegaliteit in Twente en het aangrenzende Salland  1940-1945 / Coen Hilbrink. – ’s-Gravenhage : SDU, 1989.
• Van bezetting naar bevrijding : 1940-1945 in Nijverdal, Hellendoorn, Marle, Haarle, Daarle, Hulsen, Eversberg / H.W. Poorterman. – Enschede, Witkam, 1978.