Vaste expositie

Introductie

Na de introductiefilm kom je in de ruimte met uitzicht op het kampterrein. Je staat hier oog in oog met het verleden. De vaste expositie bestaat uit zeven 'eilanden', die chronologisch en thematisch samen de periode van anderhalf jaar Kamp Vught bestrijken. Bijzonder is de aandacht voor de rollen die mensen al dan niet gedwongen innamen: die van slachtoffer, dader, omstander en helper.

Bouw van het kamp

In de zomer van 1942 werd begonnen met de bouw van het kamp. Het verhaal bouwt zich letterlijk op in de mooie omgeving van het strandbad De IJzeren Man. Wie waren zoal betrokken bij de bouw van het kamp?

Aankomst

Met veel persoonlijke voorwerpen, documenten en verhalen van ooggetuigen van destijds zie je hoe het nazi-systeem de ontmenselijking van vervolgde groepen mensen uitvoerde. En hoe op deze plek een concentratiekamp ontstond.

Zo kwam ik in Vught, waar je kampkleding, klompen en een nummer kreeg. Maar het ligt altijd aan je zelf of je een nummer wordt.

Hebe Kohlbrugge (1914-2016)

Werk in het kamp

Er waren allerlei werkcommando's in het kamp. Het Philips-Kommando was het meest bekend. In de textielwerkplaats naaiden gevangenen achter machines grote lappen stof. Anderen verwerkten lompen of maakten bontmutsen in de bontwerkerij. Het 'Luftwaffekommando' deed veel zwaar werk. In de vliegtuigsloperij haalden gevangenen met blote handen wrakken uit elkaar. Bruikbare onderdelen werden gesorteerd en opgeslagen.

Vught als tussenstation

Voor veel gevangenen was Vught een tussenstation naar andere kampen. Voor de ongeveer 12.000 Joodse gevangenen was Vught een voorportaal naar de vernietigingskampen in bezet Polen. In juni 1943 moesten bijna 1.300 Joodse kinderen op transport; zij werden kort na aankomst vergast in Sobibor. Voor dit gruwelijke drama is speciale aandacht in de expositie; op het buitenterrein zie je het monument met hun namen.

Kampsamenleving

Het was verboden om foto's te maken in en rond het kamp. Daarom zie je in de expositie illustraties van situaties die beschreven zijn in ego-documenten van oud-gevangenen, zoals het appel. De expositie bevat ruim 240 persoonlijke voorwerpen; in 'Herfst 1943' zie je verschillende zelf gemaakte cadeautjes, spelletjes en snuisterijen.

Geweld en veerkracht

De contrasten in het korte bestaan van Kamp Vught zijn groot; je vindt het geweld terug in objecten zoals geweren en een zweep. Tegelijk zie je ook dat er Sinterklaas en Pasen werd gevierd. Dit onderdeel eindigt bij een reconstructie van het bunkerdrama van januari 1944, illustratief voor het machtsmisbruik van kampcommandant Grünewald.

Naderend einde

Kamp Vught werd begin september 1944 ontruimd; voor Zuid-Nederland volgde eind oktober de bevrijding. In dit eiland zie je de voorbeelden van die chaotische periode, met verschillende emoties van vreugde, pijn, verdriet en verlies. Hierna ga je naar buiten, naar het noordoostelijke deel van het oorspronkelijk kampterrein.

Op weg van de gevangenis in Scheveningen naar de rechtbank in Utrecht voor het proces heb ik in Kamp Vught gezeten. Ik was gearresteerd vanwege verzetswerk. Na Dolle Dinsdag, 5 september 1944, ben ik naar diverse gevangenissen in Duitsland gevoerd en heb op deze zakdoek alle plaatsen, data en bijzonderheden met uitgetrokken draadjes vastgelegd.

Joke Folmer (1923)

Reactiewand en 'Ogen van de oorlog'

Na terugkomst in het gebouw kun je op een kaartje een reactie achterlaten. Wat wil jij doorgeven aan andere bezoekers?

In 'Ogen van de oorlog' zie je mensen die Kamp Vught - en soms meerdere kampen - hebben overleefd. De portretten van Rogier Fokke bleven na de vernieuwing in 2019 behouden; de mensen kijken je aan en brengen de oorlog dichterbij.

Bezinningsruimte

Hier vind je alle namen van gevangenen die in Kamp Vught zijn vermoord door executie, ziekte of verzwakking, met hun geboorteplaats en data van geboorte en overlijden. Eén rij namen betreft mensen die elders zijn gestorven, maar in Vught werden gecremeerd en begraven, onder wie drie RAF-piloten.

Digitale kaartenbak

Door het ingeven van je eigen data (leeftijd, geslacht en provincie) 'ontmoet' je een gevangene, die een vergelijkbare achtergrond heeft. Op de muur worden doorlopend data, aantallen en typen gevangenen geprojecteerd. Zo maakt het getal van 32.000 gevangenen plaats voor 32.000 verhalen: mensen zoals jij en ik. Dit onderdeel wordt verder aangevuld met data, biografieën en foto's van gevangenen.

Reflectie

Tot slot kom je in het hier en nu, in een ruimte met meerdere korte films. Als eerste enkele 'derde generatie'-portretten: hoe leeft de oorlog door in de families?

Drie halfronde cirkels nodigen je hierna uit om de andere films rustig te bekijken: aan de hand van iconische foto's van moedige mensen én portretten van alledaagse mensen die voor verschillende keuzes werden gesteld. In de laatste film zie je drie fictieve scènes, waarin de personages slachtoffer, dader of omstander zijn - of toch niet?

Bekijk de teasers van twee films hieronder:

'Dat ene moment' (regie Ellen van Kempen)

'Niet Alles Is Wat Het Lijkt' (regie Sanne Kortooms)

Impressie van vaste expositie (3 minuten)